Бұл мақалада студенттердің өзін-өзі бағалауына әсер ететін әлеуметтік-психологиялық факторлар қарастырылады. С. Куперсмит сияқты ғалымдардың зерттеулері сипатталған, ол әлеуметтік факторларға емес, адамның жеке тәжірибесіне (ата-ананың көзқарасы, айқын шекаралар және балаға деген құрметі) көбірек көңіл бөлді, сонымен қатар О.М. Анисимованың өзін-өзі бағалауына әсер ететін факторлары ұсынылған, онда ол жетістіктерді, адамдармен қарым-қатынас жасау қабілетін және өз эмоцияларды басқара білу. Н. Молчанова отбасын, құрдастармен қарым-қатынасты, идеалды Мен деңгейін, іс-әрекеттегі сәттілік пен өмірлік тәжірибені атап өтті, ал Г. Ширалди үшін өзін-өзі бағалауға әсер ететін факторлар: денсаулық, гормоналды тепе-теңдік, сыртқы келбет және қарым-қатынас болып табылады. Сонымен қатар, Л.С. Выготскийдің айтуы бойынша жеке тұлғаны қалыптастырудың шарттарына рефлексия және өзін-өзі ресімдеудің маңыздылығын атап өтіп, оларды үшінші орынға, қоршаған ортаны екінші орынға, ал тұқым қуалаушылық пен туындыларды 1 орынға жатқызған. Мақалада К. Мруктың өзін-өзі бағалаудың екі факторлы моделі қарастырылған, ол адамның өзіндік құндылығы мен құзыреттілігінен тұрады. J. Crocker пікірінше, адамгершілікке, отбасына, Құдайға сүйену тәуелсіздікпен ерекшеленеді де, ал басқалардың пікіріне сүйену тәуелді өзін-өзі бағалауға әкеледі. Жоғары және төмен өзін-өзі бағалаудың ерекшеліктері және олардың әртүрлі көрсеткіштермен байланысы көрсетілген зерттеулер келтірілген. Бұл мақаланың мақсаты - осы құбылысты жақсы түсіну және өзін одан әрі жақсарту үшін адамның өзін-өзі бағалауына әсер ететін негізгі әлеуметтік-психологиялық факторларды зерттеу. Мақала өзін-өзі бағалауға әсер ететін әлеуметтік-психологиялық факторларды түсіну үшін пайдалы материал болып табылады. Бұл мақала студенттердің өзін-өзі бағалауы қалай қалыптасатынын және оның деңгейіне қандай факторлар әсер етуі мүмкін екенін жақсы түсінуге көмектеседі. Мақаланың маңызды қорытындысы-жоғары өзін-өзі бағалау әрқашан оң фактор бола бермейді, ал төмен өзін-өзі бағалау әрқашан теріс фактор бола бермейді. Жалпы, мақала әлеуметтік психология саласындағы пайдалы зерттеу болып табылады және студенттердің өзін-өзі бағалау және психологиялық әл-ауқат мәселелерімен айналысатын мамандар үшін пайдалы болуы мүмкін. Мақаланың маңызды аспектісі студенттердің өзін-өзі бағалауының жоғары және төмен ерекшеліктерін сипаттау болып табылады. Мысалы, өзін-өзі жоғары бағалау өзіне деген сенімділік пен тәуекелге бейімділіктің жоғарылауына әкелуі мүмкін, бірақ сонымен бірге сыни және өзін-өзі бақылау деңгейін төмендетуі мүмкін. Екінші жағынан, өзін-өзі бағалаудың төмендігі шамадан тыс өзін-өзі сынауға, сәтсіздіктен қорқуға және басқа адамдармен қарым-қатынаста қиындықтарға әкелуі мүмкін. Мақалада өзін-өзі бағалау деңгейін түзетуге және басқалардың пікіріне тәуелді болмауға көмектесетін әртүрлі көзқарастардағы әлеуметтік-психологиялық факторлар сипатталған. Осындай тәсілдердің бірі-күнделікті өмірде еркін және тиімді болуға көмектесетін әлеуметтік қолдауды нығайту және өзіне деген сенім арту. Студенттердің құзыреттілік деңгейі мен өзін-өзі тиімділігінің жоғарылауы да маңызды фактор болып табылады, соның арқасында өзін-өзі бағалау жоғарылайды. Көптеген ғалымдардың пікірінше, бұл өмірдің әртүрлі салаларында дағдыларды шыңдау және құзыреттілікті дамыту, өмірлік мәселелерді шешу арқылы жаңа тәжірибе жинақтау, біртіндеп өзін-өзі бағалаудың жоғарылауына әкеледі. Негізсіз өзін-өзі бағалау тұрақты бола алмайды, ол бір нәрсеге негізделуі керек. Көптеген жағдайларда өзін-өзі бағалаудың жоғарылауы өмірдің қиыншылықтары үшін буфер ретінде қызмет етеді немесе бұрын қандай да бір психологиялық жарақат нәтижесінде пайда болуы мүмкін. Егер адамның өзін-өзі бағалауы сәл төмен болса, онда ол үнемі тонуста болады және үнемі жақсаруға тырысады, ал жоғары өзін-өзі бағалау адамды босаңсытады. Жалпы, мақала студенттердің өзін-өзі бағалауына әсер ететін әлеуметтік-психологиялық факторларды түсіну үшін, сондай-ақ оны арттыру бойынша практикалық ұсыныстарды әзірлеу үшін құнды материал болып табылады.
СТУДЕНТТІК ЖАСТАҒЫ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРЫ.
Жарияланған October 2023
128
103
Аңдатпа
Тіл
Русский
Дәйексөздерді қалай жазу керек
[1]
Ауельбекова, Н. і Ахтаева, Н. 2023. СТУДЕНТТІК ЖАСТАҒЫ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРЫ. Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы. Психология сериясы. 76, 3 (Жов 2023). DOI:https://doi.org/10.51889/2959-5967.2023.76.3.007.